Spadek pomimo nieobecności w testamencie – czym jest prawo do zachowku?
W wielu przypadkach podział majątku po śmierci zmarłego budzi pewne kontrowersje i wątpliwości. Najwięcej problemów pojawia się w momencie, kiedy osoba zmarła nie uwzględniła w testamencie najbliższej rodziny tj. małżonka, dzieci i wnuków oraz rodziców. Polskie prawo w pewien sposób chroni osoby, które były blisko spokrewnione z osobą zmarłą, tak, aby nie zostały one z niczym. Chodzi tutaj o prawo do zachowku, dzięki któremu najbliżsi mogą starać się o ułamek wartości udziału spadkowego, który przypadłby im, gdyby zmarły w ogóle nie sporządził testamentu.
Komu przysługuje prawo do zachowku?
Warto pamiętać, że prawo do zachowku nie upoważnia do posiadania roszczeń względem jakiejkolwiek rzeczy wchodzącej w skład majątku, a jedynie do otrzymania określonej kwoty pieniężnej, która stanowić będzie ułamek wartości udziału spadkowego. Chodzi tutaj o udział, który przysługiwałby takiej osobie na mocy dziedziczenia ustawowego. Należy również mieć na uwadze, że prawo do zachowku nie obejmuje rodzeństwa, dalszych krewnych, ani osób powinowatych spadkodawcy.
Jednak odpowiedni stopień pokrewieństwa lub pozostawanie w małżeństwie również nie oznacza, że automatycznie przysługuje nam prawo do zachowku. Nie możemy sobie rościć do niego prawa, m.in. w przypadku pozostawania w separacji z osobą zmarłą, a nawet w momencie, kiedy spadkodawca wystąpił o rozwód lub separację z winy małżonka, uzasadniając swoje żądanie. Pozostałymi, często występującymi powodami, uniemożliwiającymi skorzystanie z zachowku, są: wydziedziczenie w testamencie, zrzeczenie się spadku albo zawarcie ze spadkodawcą umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia. Ewentualnie, w skrajnych przypadkach sąd może wydać orzeczenie, że dana osoba jest niegodna dziedziczenia.
Wysokość zachowku wynosi zazwyczaj połowę wartości udziału spadkowego, który przypadałaby konkretnej osobie na mocy dziedziczenia ustawowego. Wyjątkiem są osoby małoletnie oraz trwale niezdolne do pracy. W ich przypadku zachowek będzie wynosił 2/3 udziału spadkowego. Roszczenie praw do zachowku przysługuje osobom uprawnionym, które nie otrzymały należnej części majątku spadkowego (obojętnie, czy na drodze dziedziczenia, czy na podstawie zapisu lub darowizny, stworzonych przez spadkodawcę, mogących zaliczyć się do spadku.) Jeśli natomiast osoby uprawnione nie otrzymały całości należnego im zachowku, wówczas mogą się one ubiegać o uzupełnienie go, poprzez zapłatę różnicy między należną im kwotą, a wielkością uzyskanego przysporzenia.
Jak dochodzić prawa do zachowku?
Należy również mieć na uwadze, że podczas obliczania wysokości zachowku nie uwzględnia się poleceń i zapisów zwykłych. Uwzględnione zostaną natomiast darowizny oraz zapisy windykacyjne, utworzone przez spadkodawcę. Prawo do zachowku może zostać zrealizowane na dwa sposoby. Albo poprzez pisemną ugodę, dotyczącą zapłaty zachowku, albo poprzez pozew o zapłatę zachowku, który należy wówczas złożyć do sądu. Pierwszy wariant jest zdecydowanie tańszy i krótszy w realizacji. Czasami jednak nie jest on możliwy do zrealizowania i wówczas osoby uprawnione decydują się na wejście na drogę sądową.
